niedziela, 20 lipca 2014

Wśród ciemnej nocy, co koń wyskoczy...

O tragicznych skutkach pewnego alarmu na granicy rosyjsko-austriackiej informowała 1 lipca 1914 roku "Nowa Gazeta Łódzka":

Na kordonie straży pogranicznej w Sierosławicach* zaszedł straszny wypadek. Straż została zaalarmowana podczas ciemnej nocy, więc z dwu posterunków popędzili ku sobie dwaj konni szeregowcy straży. W ciemności nastąpiło starcie obu jeźdźców, którego skutek był fatalny. Oba konie padły na miejscu, jeden z jeźdźców został zabity, drugi walczy ze śmiercią.
Nie znamy powodu wszczęcia tegoż alarmu, za to możemy sobie wyobrazić, jak nerwowo musiało być latem 1914 roku na granicy Królestwa z Galicją, skoro strażnicy skoczyli na koń w ciemną noc zapominając o jakimkolwiek oświetleniu...

* obecnie w gminie Nowe Brzesko, powiat proszowicki

czwartek, 17 lipca 2014

Złodziej w kroku skórą podszyty

Dawno, dawno temu z wieluńskiego więzienia uciekło dwóch młodych koniokradów. Wysłany za nimi list gończy zawierał niezwykle szczegółowe rysopisy. Robią wrażenie nawet po 200 latach... [Styl i ortografia oryginalne z roku 1815].
złodziej koni obraz
Prefekt Departamentu Kaliskiego. Wzywa wszelkie Władze w Departamencie, tuteyszym urzędujące, ażeby niejakiego Wawrzeńca Lipińskiego i Jerzego (Georga) Szwarc głównych złodziei o kradzież czterech koni obwinionych, z aresztu Sądu Policyji Prostey Powiatu Wieluńskiego przez wyłamanie się z więzienia zbiegłych, stosownie do poniżey umieszczonego opisu ściśle śledzić nieomieszkały, i w przypadku schwytania tychże pod bespieczną Strażą do Sądu pomienionego Policyj Prostey do Wielunia przez transport odesłały.

Wawrzeniec Lipiński jest rodem iak twierdził ze Szląska z Wsi Bogacza (Baumgarten) Krysu Lignickiego*, liczy lat 20, religii katolickiey, wzrostu niskiego, twarzy okrągłey pelney, oczu niebieskich, włosow na głowie jasnoblond krotko ostrzyzonych, nad czołem kręcących się, na brodzie i wąsach biało porasta, z prefesyi cieśla, przy ucieczce miał na sobie kurtkę granatową sukienną, z guzikami żołtemi wypukłemi, raytuzy zielone sukienne stare, skorą czarną w kroku podszyte, po bokach zaś od paska aż do stop na guziki metallowe białe zapinane, kamizelkę cycową w modre kwiatki iuż starą, chustkę na szyi bawełnicową modrą w kratki szerokie czerwone, bóty dobre szląskiey roboty podkowkami pokute, kapelusz na głowie okrągły czarny wysoki, mowi po polsku i po niemiecku bardzo szybko.
Jerzy (George) Szwarc, lat maiący 29 , Ewangelik, rodem także ze Sląska z Wsi Bekkern Krysu Lignickiego, z professyi mularz, wzrostu wysokiego, żołto zarastaiący, oczu niebieskich zabolałych i zapalonych, włosow na głowie żółtawych z frontu ostrzyżenych z tyłu zaś długo opuszczonych, twarzy pociągłey, nosa małego, mowi tylko po niemiecku, ma na sobie kurtkę ciemnozieloną sukienną szląskiey roboty, z guziczkami mosiężnemi , westkę** z takiegoż sukna, na jeden rząd guzików zółtych zapinaną, spodnie długie płócienne białe, chustkę na szyi bawełnicową ponsową z białym szlakiem, kapelusz wysoki okrągły.


* powiat legnicki

** kamizelka w gwarze poznańskiej

Źródło: Dziennik Departamentu Kaliskiego, Kalisz, 9 czerwca 1815 roku.

sobota, 5 lipca 2014

Cud w Bernie wykopany

Piłkarski świat nazwał wynik tego spotkania "cudem w Bernie". 4 lipca 1954 roku na Wankdorf Stadion w Bernie drużyna zachodnioniemiecka pokonała faworyzowany zespół Węgier. Niemcy z RFN zwyciężyli 3:2 i po raz pierwszy zostali mistrzami świata.

Wynik finału drugich po II wojnie światowej piłkarskich mistrzostw świata stał się wielką sensacją. Węgierska tzw. złota jedenastka była murowanym kandydatem do zdobycia tytułu. Przez ponad 4 lata przed mistrzowskim turniejem nie przegrała meczu. W sumie wygrała ich 35, a 6 zremisowała. Węgrzy zdemolowali m. in. Anglików na Wembley 6:3 i w Budapeszcie 7:1. Reprezentacji Polski w czterech meczach towarzyskich strzelili aż 24 gole, czego efektem była rezygnacja naszej drużyny z udziału w eliminacjach do mistrzostw, w których Węgry miały być naszym jedynym konkurentem.
W początkach lat pięćdziesiątych niemiecka piłka nie była jeszcze potentatem na arenie międzynarodowej. Niemieccy kibicie z dumą i rozrzewnieniem mogli tylko wspominać rok 1934, kiedy ich drużyna zajęła 3 miejsce mistrzostw we Włoszech. Do udziału w pierwszych powojennych mistrzostwach świata w roku 1950 kraje niemieckie nie zostały dopuszczone. Dopiero w tym samym, 1950 roku, drużyna zachodnioniemiecka zagrała w Stuttgarcie pierwszy mecz towarzyski, w którym pokonała Szwajcarów 1:0. Do mistrzostw świata w 1954 roku RFN awansowała po rozegraniu zaledwie 18 meczów. W eliminacjach wygrała swoją grupę, pokonując Norwegię oraz drużynę Protektoratu Saary (istniejący w latach 1947-1956 protektorat Francji na terenie Niemiec). Z czterech meczów wygrali trzy, a jeden zremisowali (1:1 w Oslo z Norwegią).

berno węgry niemcy

Na początku turnieju, rozgrywanego w czerwcu i lipcu 1954 roku w Szwajcarii, wielcy faworyci, Węgrzy potwierdzili swoją dominację. W pierwszym meczu grupowym rozgromili Koreę Południową 9:0. Niemcy zachodni, którzy w tym samym czasie pokonali Turcję 4:1, mieli stać się kolejną ofiarą madziarskiej nawałnicy. I faktycznie, nie uniknęli pogromu. Wynik 8:3 dla Węgier nie pozostawił wątpliwości, która z tych drużyn jest lepsza i zajmie pierwsze miejsce w grupie. Upokorzeni Niemcy, aby awansować do ćwierćfinałów musieli wygrać barażowy mecz z Turcją. Po bardzo dobrej i skutecznej grze drużyna RFN zwyciężyła po raz drugi, tym razem jeszcze efektowniej, w stosunku 7:2.

W ćwierćfinałach Węgrzy ograli 4:2 Brazylię - wicemistrza świata z 1950 roku. RFN zwyciężyła pewnie Jugosławię 2:0. 30 czerwca w półfinale mistrzostw Niemcy rozgromili Austriaków 6:1. Godzinę później rozpoczął się drugi mecz Węgry-Urugwaj. Urugwajczykom, wtedy jeszcze aktualnym mistrzom świata, zabrakło kondycji do pokonania złotej jedenastki znad Dunaju. Przegrali po dogrywce 2:4 (0:1, 2:2). Ten półfinał z 30 czerwca 1954 roku często uznawany jest za najlepszy mecz w historii Mistrzostw Świata.

W niedzielę 4 lipca 1954, o godzinie 17.00 na nieistniejącym już Wankdorf Stadion w Bernie sędzia Wiliam Ling z Anglii rozpoczął mecz finałowy. Ponad 60-tysięczna widownia spodziewała  się kolejnego triumfu Madziarów. Niemieccy kibice zadowoleni z dotychczasowej gry swojej drużyny i pamiętając pogrom w meczu grupowym, liczyli na honorową porażkę. Węgrzy niepokoili się tylko niedoleczoną kostką Ferenca Puskasa, ich największego asa. Już po ośmiu minutach gry złota jedenastka prowadziła 2:0 i wszystko wskazywało na to, że wynik jest już sprawą przesądzoną. Tymczasem Niemcy szybko otrząsnęli się z szoku i po kolejnych 10 minutach doprowadzili do wyrównania. Remis utrzymał się do przerwy.

Rozdrażnieni Węgrzy przez całą drugą połowę atakowali zaciekle, aby udowodnić swoją wyższość i zdobyć Puchar Rimeta. Ich akcje były jednak, albo zbyt mało precyzyjne, albo znakomicie bronił niemiecki bramkarz Toni Turek. W futbolu obowiązuje niepisana zasada, że niewykorzystane okazje się mszczą, stało się więc to, co wydawało się nieprawdopodobne. W 84. minucie RFN objęła prowadzenie po strzale Helmuta Rahna. Stadion wypełniony w większości przez fanów drużyny niemieckiej szalał z radości. Węgrzy rozpaczliwie próbowali wyrównać. W 89 minucie Puskas trafił do siatki, ale angielski  sędzia William Ling najpierw uznał gola, później jednak zobaczył podniesioną chorągiewkę liniowego i stwierdził, że strzelec był na pozycji spalonej. Mimo szaleńczych ataków Węgrom nie udało się już doprowadzić do remisu. W 90 minucie meczu mieli jeszcze nadzieję na rzut karny, ale sędzia nie zauważył faulu na Kocsisu w polu karnym. Węgrzy mieli ogromne pretensje do Williama Linga. Uważali, że sędziował stronniczo na korzyść Niemców. Po meczu angielski arbiter musiał uciekać przed rozwścieczonym bramkarzem węgierskim Grosics`em.

Ale czy tylko błędy albo stronniczość sędziego były przyczyną ogromnej sensacji w Bernie? Przegląd Sportowy, nie kryjący sympatii do bratanków Węgrów,  5 lipca 1954 roku podsumował to historyczne spotkanie spokojnie i rzeczowo:
Węgrom zabrakło w ostatnim meczu czegoś, co jedni nazywają szczęściem, inni dobrym dniem. Zabrakło im poza tym potrzebnej w takich spotkaniach energii, którą podczas poprzednich meczów imponowali licznej publiczności szwajcarskiej.
Można by różnie tłumaczyć dzisiejszą przegraną Węgrów, można by znaleźć kilkanaście powodów, jak śliski teren, niedyspozycję strzałową, kontuzję Puskasa, kilka błędów sędziego itd., ale do nich wszystkich trzeba jeszcze dodać jeden najważniejszy. Węgrzy nie potrafili go mianowicie rozegrać. Nie potrafili dobrze sprzedać swoich walorów, które wystarczyły by do zdobycia Pucharu Rimeta.
berno niemcy węgry
 Trzeba przypomnieć, o czym milczą statystyki, że od rana 4 lipca w Bernie padał drobny deszcz, który w przerwie meczu zmienił się w ulewę. W tych warunkach doskonale sprawdziły się nowe buty z długimi kołkami, w które niemiecką drużynę wyposażyła firma Adidas. Węgrom o wiele trudniej było o przyspieszenie i zwrotność. Byli też na pewno bardziej zmęczeni turniejem, bo grali we wszystkich meczach niemal w tym samym składzie. Jeśli dodać jeszcze, że ten który miał być asem atutowym - Ferenc Puskas, przez większą część meczu statystował zamiast grać, to "cudowna" porażka węgierska staje się bardziej zrozumiała...

Zwycięstwo w Bernie do dziś stanowi chlubę niemieckiej piłki nożnej. W 2003 roku  nakręcono nawet film fabularny zatytułowany "Cud w Bernie" nawiązujący do tego niezapomnianego wydarzenia sportowego. Film, uważany za wiarygodny portret powojennych Niemiec, obejrzało w kinach ponad 6 milionów osób. Podejrzenia o stronniczość sędziego Linga nie są w stanie zepsuć szacunku, jakim darzy się zwycięzców tego meczu. Ale na ich dokonania padł niedawno inny cień. W roku 2010 historyk sportu Erik Eggers ogłosił, że nadzwyczajna forma niemieckich piłkarzy podczas meczu w Bernie mogła być skutkiem wstrzykiwania im pervitinu (metamfetaminy), a nie witaminy C jak wcześniej twierdzono. Pervitin był wtedy stosowany w wielu sportach. A wcześniej jako środek pobudzający żołnierzy podczas II wojny światowej. Według raportu niemieckich naukowców instytucje państwowe w RFN od już w 1950 finansowały eksperymenty ze zwiększaniem wydolności ludzkich organizmów poprzez stosowanie różnego rodzaju dopalaczy. Zachodni Niemcy nie chcieli przecież być gorsi w sporcie niż ich rodacy ze wschodniej części...

Tak czy inaczej, to mistrzostwo świata zdobyte w 1954 roku z zaskoczenia zaowocowało wejściem drużyny RFN na szczyty piłkarskiego świata. I pozostawaniem na tych szczytach przez kolejne dziesięciolecia. Wiele lat później, z pewną przesadą, ale i z zazdrością w głosie, angielski snajper Gary Lineker stwierdzi: "piłka nożna to taka gra, w której 22 mężczyzn biega za piłką, a na końcu i tak wygrywają Niemcy"... Jak będzie w tym roku...?